ભૂકંપ એક કુદરતી આપત્તિ છે જે જમીનના ધ્રુજન અને ચલનને કારણે થાય છે. ભૂકંપથી બચવા માટે જાગૃત રહેવું અને સલામતીના પગલાં લેવા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ લેખમાં ભૂકંપ વિશેની મહત્વપૂર્ણ બાબતો, ભૂકંપની ચેતવણીઓ, ભૂકંપ સમયે શું કરવું અને ભૂકંપ પછી શું કરવું તે વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે.
ભૂકંપ વિશે માહિતી ગુજરાતી
| નામ | ભૂકંપ, આંચકા, કંપન, સિઝમીક તરંગો |
| વ્યાખ્યા | પૃથ્વીના પોપડામાં અચાનક ઊર્જા મુકત થવાથી સર્જાતાં ધુ્રજારીનાં કંપનોનું પરિણામ |
| કારણ | પ્લેટ ટેક્ટોનિક્સ, માનવસર્જિત કારણો |
| સ્થાન | સરકમ-પેસિફિક સિઝમિક પટ્ટી, હિમાલય પર્વતમાળા |
| તીવ્રતા | રિખ્ટર સ્કેલ, મેગ્નિટ્યુડ સ્કેલ |
| અસરો | જાનહાની, મિલકતનું નુકસાન, ત્સુનામી |
| રક્ષણ | જાગૃતિ, બાંધકામના નિયમો, વીમા |
ભૂકંપ વિશે જાણવું જોઈએ તે મહત્વપૂર્ણ બાબતો
ભારત એક ભૂકંપગ્રસ્ત દેશ છે. દર વર્ષે ભારતમાં અનેક નાના-મોટા ભૂકંપ આવે છે. કેટલાક ભૂકંપ ખૂબ જ તીવ્ર હોય છે અને તેનાથી જાનહાનિ અને વિનાશ થાય છે. ભૂકંપમાંથી બચવા માટે જાગૃત રહેવું અને સલામતીના પગલાં લેવા ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
ભૂકંપ એટલે શું
ભૂકંપ એ એક પ્રકૃતિક આપત્તિ છે જે પૃથ્વીની સપાટી પર આવે છે. ભૂકંપ ત્યારે આવે છે જ્યારે પૃથ્વીની પ્લેટો એકબીજા સાથે અથડાય છે, અલગ થાય છે અથવા એકબીજા સામે ઘસાય છે. ભૂકંપના કારણે જમીનમાં ઊંડા ખાડાઓ પણ પડી શકે છે.
ભૂકંપ ના પ્રકાર
- ભૂસંચલનજન્ય ભૂકંપ
- જ્વાળામુખીજન્ય ભૂકંપ
- ભૂભાગનું અવતલન
- માનવસર્જિત ભૂકંપ
ભૂસંચલનજન્ય ભૂકંપ : આ પ્રકારના ભૂકંપ પૃથ્વીની પોપડીમાં થતા ભૂસંચલનને કારણે થાય છે. ભૂસંચલન એ પૃથ્વીની પોપડીના બે ભાગો વચ્ચેની ઉચ્ચ તણાવને કારણે થતું ખસેડાણ છે. આ ખસેડાણને કારણે ભૂસંચલનજન્ય ભૂકંપ થાય છે.
જ્વાળામુખીજન્ય ભૂકંપ : જ્વાળામુખીના ફાટવાને કારણે થતા ભૂકંપને જ્વાળામુખીજન્ય ભૂકંપ કહેવાય છે. જ્વાળામુખીના ફાટવાથી ભૂસંચલન થાય છે, જે ભૂકંપનું કારણ બને છે.
ભૂભાગનું અવતલન : ભૂભાગનું અવતલન એ પૃથ્વીની સપાટીના ભાગનું નીચે ખસેડાણ છે. આ ખસેડાણને કારણે ભૂકંપ થઈ શકે છે.
માનવસર્જિત ભૂકંપ : માનવીય પ્રવૃત્તિઓને કારણે થતા ભૂકંપને માનવસર્જિત ભૂકંપ કહેવાય છે. માનવીય પ્રવૃત્તિઓમાં ખાણકામ, ઉદ્યોગો, અને અણુપરીક્ષણોનો સમાવેશ થાય છે.
ભૂકંપના કારણો
ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ખડકોમાં ભંગાણો : ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ખડકોમાં ભંગાણો થવાથી ભૂકંપ થઈ શકે છે. આ ભંગાણો પૃથ્વીની સપાટીની નીચે થઈ શકે છે, અથવા તે ખુલ્લામાં થઈ શકે છે.
જ્વાળામુખીના ફાટફાટ : જ્વાળામુખીના ફાટફાટ પણ ભૂકંપનું કારણ બની શકે છે. જ્વાળામુખીના ફાટફાટના કારણે ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ખડકોમાં ખસેડાઓ થઈ શકે છે, જે ભૂકંપ તરફ દોરી શકે છે.
માનવ પ્રવૃત્તિ : માનવ પ્રવૃત્તિ, જેમ કે ખાણકામ અથવા ઉદ્યોગ, પણ ભૂકંપનું કારણ બની શકે છે. આ પ્રવૃત્તિઓ ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ખડકોમાં ભંગાણો અથવા ખસેડાઓ તરફ દોરી શકે છે, જે ભૂકંપ તરફ દોરી શકે છે.
ભૂકંપની ચેતવણીઓ
ભૂકંપ આવતા પહેલા કેટલીક ચેતવણીઓ મળી શકે છે, જેમ કે:
- જમીનમાં ધ્રુજન
- દિવાલોમાં કંપન
- ધાતુના પાત્રોમાં ખડખડાટ
- ખુલ્લા બંધારણોમાં ફોન્ટેનના પાણીમાં ઉછળા
- વૃક્ષો અને છોડમાં હલનચલન
ભૂકંપ સમયે શું કરવું?
જો તમે ભૂકંપની ચેતવણી સાંભળો છો, તો તરત જ સલામત સ્થળ પર જાઓ. જો તમે ઘરમાં હોવ, તો તમારી ખુરશી અથવા ઓટલાની નીચે સુરક્ષિત સ્થળ શોધો. જો તમે બહાર હોવ, તો ખુલ્લામાંથી દૂર જાઓ અને ઊંચા ઇમારતો, વૃક્ષો અથવા વાયરલાઇનથી દૂર રહો. જો તમે કારમાં હોવ, તો તરત જ રસ્તાની બાજુમાં ઊભા રહો અને કારમાંથી બહાર નીકળો.
Also Read : Jcb full From : jcb કંપનીનો માલિક કોણ છે | જાણો jcb કંપની ની સંપૂર્ણ માહિતી
ભૂકંપ પછી શું કરવું?
ભૂકંપ પછી, નીચેના પગલાં લેવા જોઈએ:
- તમારા આસપાસના વિસ્તારમાં નુકસાન અથવા જાનહાનિ માટે તપાસ કરો.
- જો તમે કોઈને ઘાયલ અથવા દબાયેલ જોશો, તો તેમને મદદ કરો.
- જો તમારા ઘરમાં નુકસાન થયું હોય, તો તરત જ તેને છોડી દો.
- ભૂકંપ પછીના બચાવ કાર્યો માટે સ્થાનિક સત્તાવાળાઓની સૂચનાઓનું પાલન કરો.
ભૂકંપ થી બચવાના ઉપાયો
- તમારા ઘરમાં કોઈપણ ભારે વસ્તુઓને દીવાલ સાથે જોડો જેથી તે ભૂકંપમાં પડી ન જાય.
- તમારા ઘરમાં સલામત સ્થળો શોધો, જેમ કે ટેબલ અથવા ખુરશીની નીચે, જ્યાં તમે ભૂકંપ સમયે આશરો લઈ શકો.
- ભૂકંપ સલામતીના જોખમો વિશે જાણો. ભૂકંપ સૌથી વધુ જ્યાં થાય છે તે વિસ્તારો વિશે જાણો. ભૂકંપ સલામતીના જોખમો વિશે જાણવા માટે તમારી સરકાર અથવા ભૂકંપ સલામતીના એજન્સી સાથે વાત કરો.
- ભૂકંપ સલામતી યોજના બનાવો. તમારા પરિવાર અને મિત્રો સાથે ભૂકંપ સલામતી યોજના બનાવો. ભૂકંપની સંભાવનામાં, તમારે ક્યાં જશો અને શું કરશો તે વિશે આયોજન કરો.
- ભૂકંપ સલામતી ઉપકરણો ખરીદો. ભૂકંપ સલામતી ઉપકરણો, જેમ કે ભૂકંપ એલાર્મ અને ફર્નિચર બાંધવા માટેના ઉપકરણો, તમને ભૂકંપ દરમિયાન સુરક્ષિત રહેવામાં મદદ કરી શકે છે.
- ભૂકંપ સલામતી તાલીમ લો. ભૂકંપ સલામતી તાલીમ લેવાથી તમને ભૂકંપ દરમિયાન શું કરવું તે વિશે જાણવામાં મદદ મળશે.
ગુજરાત ભૂકંપ ઝોન
ગુજરાતને ભૂકંપની દૃષ્ટિએ પાંચ ઝોનમાં વહેંચવામાં આવ્યું છે.
- ઝોન-1 : ઓછી સંભાવનાવાળો ઝોન (દાહોદ)
- ઝોન-2 : મધ્યમ સંભાવનાવાળો ઝોન (જામનગર, ભાવનગર, અમદાવાદ, ખેડા, સુરત, નવસારી, દક્ષિણ ગુજરાત)
- ઝોન-3 : ઊંચી સંભાવનાવાળો ઝોન (કચ્છ, ઉત્તર ગુજરાત, મધ્ય ગુજરાત, દરિયાકાંઠાવાળો સૌરાષ્ટ્ર)
- ઝોન-4 : અતિશય ઊંચી સંભાવનાવાળો ઝોન (પાટણ, સાબરકાંઠા, બનાસકાંઠા, મહેસાણા)
- ઝોન-5 : અત્યંત ઊંચી સંભાવનાવાળો ઝોન (કચ્છના કેટલાક વિસ્તારો)
Also Read : ED શું છે ? શું કાર્ય કરે છે ? ED Full From
ભૂકંપ ની તીવ્રતા માપવાનું સાધન
ભૂકંપની તીવ્રતા માપવાનું સાધન ને સીઝમોમીટર (seismometer) કહેવાય છે,જેના કેટલાક પ્રકારો નીચે મુજબ છે
- બેલ ફોર્સ સીઝમોમીટર (Ball-and-disk seismometer)
- વેવગ્રાફ સીઝમોમીટર (Wave-recording seismometer)
- ફોર્સ સીઝમોમીટર (Force seismometer)
- ગ્રેવિટી સીઝમોમીટર (Gravity seismometer)
ભૂકંપ સંબંધિત સલામતીની માહિતી FAQ’s
ભૂકંપ શું છે?
ભૂકંપ એ એક પ્રકૃતિક આપત્તિ છે જે પૃથ્વીની સપાટી પર આવે છે. ભૂકંપ ત્યારે આવે છે જ્યારે પૃથ્વીની પ્લેટો એકબીજા સાથે અથડાય છે, અલગ થાય છે અથવા એકબીજા સામે ઘસાય છે.
ભૂકંપ આવતા પહેલા કોઈ ચેતવણી મળી શકે છે?
જમીનમાં ધ્રુજન
દિવાલોમાં કંપન
ધાતુના પાત્રોમાં ખડખડાટ
ખુલ્લા બંધારણોમાં ફોન્ટેનના પાણીમાં ઉછળા
વૃક્ષો અને છોડમાં હલનચલન
ભૂકંપ સમયે શું કરવું?
જો તમે ભૂકંપની ચેતવણી સાંભળો છો, તો તરત જ સલામત સ્થળ પર જાઓ. જો તમે ઘરમાં હોવ, તો તમારી ખુરશી અથવા ઓટલાની નીચે સુરક્ષિત સ્થળ શોધો. જો તમે બહાર હોવ, તો ખુલ્લામાંથી દૂર જાઓ અને ઊંચા ઇમારતો, વૃક્ષો અથવા વાયરલાઇનથી દૂર રહો. જો તમે કારમાં હોવ, તો તરત જ રસ્તાની બાજુમાં ઊભા રહો અને કારમાંથી બહાર નીકળો.
ભૂકંપ આવે ત્યારે શું કરવું જોઈએ ?
ભૂકંપ એક કુદરતી આફત છે જે કોઈપણ સમયે અને કોઈપણ જગ્યાએ થઈ શકે છે. ભૂકંપોથી ઘરો, ઇમારતો અને અન્ય માળખાંનો નાશ થઈ શકે છે, જેમાં ઘણા લોકોને મૃત્યુ અને ઘાયલી થઈ શકે છે. ભૂકંપોના જોખમને ઘટાડવા માટે, તમારે ભૂકંપ સલામતીના પગલાં વિશે જાણવું જોઈએ.
2 thoughts on “ભૂકંપ સંબંધિત સલામતીની માહિતી : ભૂકંપ વિશેની 10 રસપ્રદ બાબતો જે તમે કદાચ ન જાણતા હોય!”